اکثر مواقع اهلی کردن حیوانات توسط انسانها صورت میگیرد، دلیل آن هم تصمیم انسانها برای به دست گرفتن کنترل گونههای دیگر است. اما این موضوع درباره گربهها متفاوت است. شواهد نشان میدهد که پیش از آن که ما به گربهها نزدیک شویم، آنها بودند که به ما نزدیک شدند.
اولین پایههای شکل گیری پیوند انسان و گربهها در منطقهای به نام هلال حاصلخیز (داس بارور) اتفاق افتاد، موقعیت جغرافیایی و مرزبندی این منطقه امروزه شامل کشورهایی مثل عراق، سوریه، لبنان، اردن، فلسطین، اسرییل، مصر و ترکیه میشود، با توجه به خاک حاصلخیز این منطقه و دسترسی آسان به آب برای کشاورزی، مزارع زیادی در این محدوده وجود داشته و و کشاورزی رونق داشت، رشد کشاورزی باعث شد تا رفته رفته تمدنها در این منطقه شکل بگیرند. اما رشد کشاورزی تنها باعث شکلگیری تمدنها نشده بود بلکه حضور گربههای وحشی در این مناطق هم افزایش پیدا کرده بود.
دلیل آن هم وجود جوندگانی مثل موشها بود که به مزارع گندم هجوم میآوردند و محصولات کشاورزان را از بین میبردند. گربههای وحشی با شکار جوندگان، کشاورزان را بدون این که هزینهای متقبل شوند از شر آفت مزارعشان، راحت کردند.
با گذشته زمان مردم و گربههای شهر به یکدیگر وابسته شدند، گربهها اجازه داشتند به خانهها وارد شوند، در مقابل هم رفتار محبت آمیز اهالی خانه نصیبشان میشد. این گونه بود که پای گربهها به عنوان حیوان خانگی به خانههای ما باز شد.
امروزه حدود ۴۰ گونه مختلف گربه وحشی در سراسر جهان وجود دارد. در ادامه نگاهی میاندازیم به سرگذشت زندگی این موجودات دوست داشتنی از گذشته تا به امروز.
آنچه در این مقاله میخوانید
اولین قدم خانگی شدن گربهها: ۴۰۰۰ سال پیش مصر باستان
اهلی سازی گربهها در مصر چند هزار سال پس از اهلی شدن آنها در یونان و مناطق اطراف آغاز شد به همین دلیل تصور میشود که گربهها برای دومین بار در مصر رام شدند.
ردپای حضور گربهها در این دوران را میتوان در آثار هنری جامانده از مصر پیدا کرد. یکی از این آثار تصویری است که متعلق به 1950 سال قبل از میلاد است. در 155 مایلی قاهره، در مقبره باکت سوم، از فرمانروایان مصری و روی دیوارهای از جنس سنگ آهک تصویر گربهای به چشم میخورد که روی طعمههایش که همان جوندگان موزی هستند چنبره زده است.
مصریان باستان عقیده داشتند حضور گربهها به عنوان حیوان خانگی میتواند از خانههایشان محافظت کند.
3000 سال پیش در رم، دومین دوره از روند خانگی شدن گربهها
تجارت گربهها در اروپا از زمانی آغاز شد که گربههای خانگی از یونان به اروپا آورده شدند. تجارت گربه در روم باستان بسیار رواج داشت. در آن زمان گربهها در روم از جایگاه ویژهای برخوردار بودند. آنها به عنوان نمادی از استقلال شناخته میشدند تا یک شکارچی برای جلوگیری از آفات مزارع.
ارتش روم هنگام سفر به اروپا گربهها را به همراه خود میبردند و از این طریق اولین ردپای حضور گربهها در اروپا ثبت شد.
۱۰۰۰ سال پیش، حمله وایکینگ ها
وایکینگها گربهها را برای کنترل کردن آفات نگه میداشتند و از پوستشان نیز به عنوان خز برای لباسهای خود استفاده میکردند.
حمله وایکینگها به اروپا، موجب پراکندگی گربهها در سراسر اروپا شد. وایکینگها گربههایی را که توسط ارتش روم به انگلیس آورده شده بودند، به منظور پاکسازی کشتیهایشان از جوندگان با خود به سراسر اروپا میبردند به همین دلیل گفته میشود که گربهها در طول این حملات توسط دریانوردان اسکاندیناوی (وایکینگ) در اروپا رها شدند.
۷۰۵ سال پیش قرون وسطی، دوران تلخ گربههای خانگی
دشمنی پاپ گریگوری با گربهها در دوره قرون وسطى سبب شد زندگی در کنار این موجودات دوست داشتنی با ترس همراه شود. در این دوران بسیاری از مردم به جادو و جادوگری اعتقاد پیدا کرده بودند به همین دلیل شایعاتی مبنی بر این که گربهها دستیار جادوگران هستند به سرعت گسترش یافت.
از سوی دیگر پاپا گریگوری گربهها را به شیطان نسبت داد و نگهداری از آنها را ممنوع اعلام کرد. صاحبان گربهها از ترسشان، گربههایشان را میکشتند و نتیجه این کشتار، گسترش جوندگان و آفت مزارع و به دنبال آن شیوع بیماری طاعون بود.
پاپ گریگوری بر این باور بود که روح شیطان درون گربهها مسخ شده است.
۵۰۰ سال پیش غرب مدرن، بازگشت دوباره گربهها به خانهها
با آغاز این دوران، گربهها بار دیگر جایگاهشان را در کنار انسانها به دست آوردند. در این زمان کلیسا هر گونه ادعایی مبنی بر شیطانی بودن گربهها را رد کرد. پس از آن رفاقت گربهها با انسان مثل گذشته ادامه پیدا کرد. در دهه ۱۶۰۰، بار دیگر شاهد گسترش حضور گربهها در سراسر اروپا بودیم. همچنین استعمارگرانی که از اروپا به آمریکای شمالی و جنوبی سفر می کردند برای جلوگیری از آفات مزارع، گربه ها را با خود به آمریکا میبرند. نخستین مستندات ما از حضور گربهها به عنوان حیوان خانگی در آمریکا به همین دوران باز میگردد.
امروزه سلطنت گربههای خانگی
در دنیای امروز گربههای مدرن در سراسر کره زمین حضور دارند بیش از ۳۷۳ میلیون نفر انسان در جهان با گربهها زندگی میکنند. در حال حاضر ۴۰۰ میلیون گربه در سیاره ما زمین زندگی میکنند. هنوز هم در برخی از مناطق جهان، گربهها مورد تحسین و پرستش انسانها قرار میگیرند. برای مثال در دین اسلام به آن ها به چشم حیوانات پاک و مقدس نگاه میشود. در استانبول بیش از 125000 گربه ولگرد زندگی میکنند و شهروندان این شهر برای غذا دادن و مراقبت از آن ها در خیابانها صف میکشند.
پنج واقعیت درباره گربهها
مصر: مجازات کشتن گربه در مصر باستان، اعدام بود. یکی از الهههای معروف آن زمان که مردم او را می پرستیدند «باستت» یا خدای گربهها بود.
روم: در سال ۴۰۰ میلادی، در روم باستان گربهها به عنوان حیوانات مقدس شناخته میشدند. به همین خاطر اجازه داشتند تا آزادانه اطراف بناهای مقدس شهر قدم بزنند.
چین: در چین باستان، بر این باور بودند که گربهها موجودات قدرتمندی هستند چینیها گمان میکردند با نگاه کردن مستقیم به چشم گربهها این قدرت به آنها منتقل میشود.
ژاپن: در ژاپن Themaneki-neko یا صدا زدن گربهها نماد شانس است. در داستانهای باستانی گربه با پای بر آمده روایتگر دادستان گربهای است که گفته میشود امپراتور را از صاعقه نجات داده است.
یونان: الههای که در یونان میپرسدیدند با الهه مصریان مشترک بود. با این تفاوت که یونانیان او را Ailuros (الهه محافظ) مینامیدند.