انسان‌ها همواره نگاه خود را به آسمان دوخته‌اند و این سوال پیش برایشان آمده است که آیا در این کیهان پهناور تنها سیاره‌ای که دارای حیات است کره‌ی زمین است؟ علم نجوم همواره سعی در پاسخ به این سوال بوده است؛ برای همین به بررسی شرایط حیات در سایر سیارات و قمرهای آن‌ها پرداخته است. یکی از اصلی‌ترین عوامل پیدایش حیات وجود آب و بخار آب در جو یک سیاره و یا یک قمر است.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
گانیمد بزرگترین قمر منظومه شمسی
گانیمد یکی از قمرهای سیاره مشتری است. گانیمد نهمین جسم سنگین در منظومه شمسی است. این قمر که تقریبا یک هفته زمان لازم دارد تا یک گردش به دور سیاره‌ی خود یعنی مشتری انجام دهد. از مدت ها قبل دانشمندان توجه ویژه‌ای به این سیاره نموده‌اند؛ زیرا این احتمال وجود دارد اوقیانوس‌هایی در زیر سطح گانیمد در جریان باشد.
گالیله در سال 1610 گانیمد و سه قمر دیگر مشتری یعنی آیو، اورپا و کالیستو را کشف نموده است و این چهار قمر معروف هستند به قمرهای گالیله‌ای. دما در این قمر از منفی صد و نود سه (193-) درجه در سردترین ساعات شبانه روز تا منفی صد و سیزده (113-) درجه در گرم‌ترین ساعات روز می‌رسد.
احتمال وجود اوقیانوس‌ها زیر سطحی در گانیمد بسیار است و این باعث شده است که دانشمندان گانیمد را یک قمر مستعد حیات بدانند اما اثبات این مورد که آب در این قمر مشتری به صورت مایع است کار بسیار دشواری است زیرا با توجه به میانگین دمایی سطح گانیمد این اوقیانوس‌ها باید در زیر یخ‌های ضخیمی قرار گرفته باشد و در سطوح بسیار عمیقی نسبت به سطح آن باشد.
بررسی‌ها باعث کشف بخار آب در گانیمد
اخیرا دانشمندان با بررسی اطلاعات تلسکوپ فضایی هابل به شواهدی دست یافته‌اند که حاکی از کشف جدید و بسیار مهمی در مورد این قمر مشتری است و باعث کشف بخار آب در گانیمد شده است که برای دانشمندان از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این اطلاعات براساس مقایسه‌ی داده‌های فرابنفش از گانیمد در سال‌های 1998 و 2010 با مشاهدات 2018 به دست آمده است. نتیجه این تحقیق در ژورنال Nature Astronomy منتشر شده است.
بررسی‌های قبلی نشان داده بود که مقدار آبی که روی گانیمد وجود دارد که احتمالا از تمام اقیانوس‌های زمین هم بیشتر است؛ اما به دلیل دمای بسیار پایین، تمام این آب منجمد است. در تصاویری که تلسکوپ هابل در طول موج فرابنفش از جو گانیمد تهیه کرده بود، خطوط طیفی دیده می‌شد که شبیه به خطوط طیف اکسیژن مولکولی بودند؛ اما بررسی‌های بیشتر نشان داد که این خطوط مربوط به ترکیب دیگری در جو گانیمد است.
ابتدا تصور می‌شد که این خطوط مربوط به اکسیژن اتمی باشد و بررسی‌های اخیر نشان می‌دهند که پای بخار آب در میان است؟ با وجود دمای پایین گانیمد، دمای این قمر در حدودهای ظهر (به وقت محلی قمر!) به اندازه‌ای گرم می‌شود که مقداری از مولکول‌های آب از اقیانوس های یخ زده تصعید و وارد جو بشوند.
کشف بخار آب در گانیمد یعنی شروع تحقیقات جدید حول فرازمینی‌ها
به این ترتیب وجود خطوط طیفی بخار آب قابل توجه خواهد بود. این یافته در مأموریت بعدی سازمان فضایی اروپا یعنی JUICE اهمیت زیادی دارد. این کاوشگر قرار است به سمت مشتری برود تا این سیاره و اقمار یخی آن را مطالعه کند.
این اتفاق و کشف بخار آب در گانیمد باعث شده است بسیاری را به این فکر بیندازد که آیا این امکان وجود دارد که داخل منظومه شمسی خودمان نیز حیات وجود داشته باشد و فرازمینی‌ها از آن چه که تا قبل به آن‌ها فکر می‌کردیم به ما و سیاره‌ی خاکی عزیزمان نزدیک‌تر هستند؟ اگر چه که امکان وجود حیات فرازمینی در گانیمد بسیار کم است ولی کشف بخار آب در گانیمد باعث شده دانشمندان توجه بیشتری به منظومه شمسی داشته باشند و جستجوی حیات را محدود به سیارات فراخورشیدی نکنند.
گانیمد به اندازه کافی گرم است که موجب تصعید یخ موجود در آن شده و تبدیل به مولکول های آب شود