شاید سوار شدن بر چرخ و فلک و رسیدن به ارتفاع بسیار دلهره‌‌آور باشد اما لذت و هیجان سوار شدن بر آن قطعا بیشتر از ترس و دلهره آن است، اما تاریخچه چرخ و فلک چیست و اولین چرخ و فلک تاریخ چگونه ساخته شد؟
آنچه در این مقاله می‌خوانید
اولین چرخ و فلک ثبت شده
استفاده از چرخ و فلک قدمتی دیرین دارد اما در تاریخ ۲۱ ژوین سال ۱۸۹۳ (چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۲۷۲ خورشیدی) اولین چرخ و فلک دنیا در نمایشگاه جهانی شیکاگو به نمایش گذاشته و ثبت شد. این چرخ و فلک، به عنوان چرخ شیکاگو نیز شناخته می‌شود و بعد از ساخت آن، چرخ و فلک‌های بسیاری ساخته شده که همه از این نمونه الگو برداری کرده‌اند.
ارتفاع آن بیش از ۸۰ متر، طول محور اصلی اش ۱۳ متر و وزنش ۷۱ تن بود. موتوری قوی با توان ۲۰۰۰ اسب بخار نیروی لازم برای چرخش این چرخ بزرگ را فراهم می‌آورد. این ابزار تفریحی غول پیکر با ۳۶ کابین که هر کدام از آن‌ها ۴۰ صندلی به همراه یک نگهبان داشت، وسیله ای شگفت‌آور در دوره‌ی خود بود که نگاه هر ببینده‌ای را به خود جلب می‌کرد.
سازنده اولین چرخ و فلک دنیا
طراح و سازنده این چرخ و فلک مهندس جوانی به نام جورج واشنگتن فریس (George Washington GaleFerris Jr) بود.
او فارغ التحصیل موسسه پلی تکنیک Rensselaer بود و مشغول پل سازی در پیتسبورگ، پنسیلوانیا بود. او کار خود را در صنعت راه آهن آغاز کرد و سپس به پل سازی علاقه‌مند شد. فریس در پیتسبورگ، برای شرکتی کار می‌کرد که فلزات را برای خطوط راه‌آهن و پل‌سازان آزمایش و بازرسی می‌کرد.
او این چرخ و فلک را ساخت تا آمریکایی‌ها در مقابل فرانسوی‌هایی که سال قبل در نمایشگاه جهانی پاریس با معرفی برج ایفل نظر همه دنیا را به خود جلب کرده بودند، رقابت کنند.
ساخت اولین چرخ و فلک دنیا
هنگام ساخت این چرخ و فلک در پارک جکسون در زمستان 1892-1893 از دینامیت برای شکستن سه فوت زمین یخ زده، برای ایجاد پایه‌ای برای چرخ و فلک استفاده شد. کارگران از دیگ‌های بخار برای آب کردن خاک و جلوگیری از یخ زدن بتن ریخته شده استفاده می‌کردند. آن‌ها انبوهی از الوار را به اندازه سی و دو فوت به داخل زمین فرو بردند، که در بالای آن یک توری از فولاد، پر از بتن، گذاشته شده بود.
چرخ بر روی یک محور 71 تنی به طول 45.5 فوت (13.9 متر) می‌چرخید که در آن زمان بزرگترین سازه آهنگری شده توخالی جهان بود، که در پیتسبورگ توسط شرکت آهن Bethlehem ساخته شد و وزن آن 89320 پوند (40510 کیلوگرم) بود.
برای ساخت این چرخ و فلک غول پیکر که ساخت برخی از قسمت‌های آن رکورد بزرگترین آهنگری‌های تا آن زمان را در اختیار داشت سه نفر جان خود را از دست دادند.
در 9 ژوئن 1893، چرخ و فلک برای اجرای آزمایشی با نظارت فراوان و اضطراب زیادی آماده شد. سوخت موتوری که چرخ را فعال می‌کرد، توسط دیگ‌های بخار تامین می‌شد تا پیستون‌های موتورهای دو هزار اسب بخاری این چرخ و فلک غول پیکر به حرکت درآید.
مراسم رونمایی از چرخ و فلک شیکاگو
برای اجرای افتتاحیه آن، کارگران از سازه بالا رفتند و با تشویق مردم و کارکنان نمایشگاه که برای تماشای این رویداد مهم جمع شده بودند، روی پره‌ها نشستند. دیگ بخار روشن شد و بعد از این که چرخ اولین چرخش خود را کامل کرد بلندگوی نمایشگاه آزمایش را موفقیت آمیز اعلام کرد و مردم از خوشحالی با صدای بلند فریاد می‌زدند.
20 دقیقه طول کشید تا چرخ و فلک دو دور بچرخد، اولی شامل 6 توقف برای خروج و ورود مسافران بود و دومی یک چرخش بدون توقف 9 دقیقه‌ای که دارنده بلیط برای آن 50 سنت پرداخت می کرد.
خود فریس نتوانسته بود در مراسم رونمایی از اختراع خود شرکت کند و آن شب تلگرافی دریافت کرد: «آخرین کوپلینگ و تنظیم نهایی انجام شد و دیگ بخار در ساعت شش عصر امروز روشن شد، همه چیز رضایت بخش کار می‌کرد بیست دقیقه زمان برای نمایش و آزمایش کارکرد چرخ و فلک صرف شد. این موفقیت را به شما تبریک می‌گویم.»
مکان اولین چرخ و فلک دنیا
چرخ و فلک برای اولین بار در 21 ژوئن 1893 در نمایشگاه شیکاگو به روی عموم باز شد و تا پایان نمایشگاه در اکتبر 1893 در آن جا به کار خود ادامه داد.
یک سال بعد به دلیل برخی اتفاقات در یک حراجی این چرخ و فلک فروخته شد و با هزینه‌ی ۱۵۰ هزار دلار به شهر سنت لوئیس منتقل شد. جا به جایی این سازه توسط راه آهن انجام شد.
نکته جالب این که خیلی زود و در عرض چهار ماه هزینه‌های خود را جبران کرد. در هر بار ۲۱۶۰ نفر می‌توانستند سوارش شوند. یکی از کاربردهای جالب این چرخ و فلک استفاده از آن برای مراسمات عروسی بود!
پایان تلخ اولین چرخ و فلک تاریخ
پس از بسته شدن نمایشگاه جهانی 1904، با وجود تلاش های فراوان، هیچ خریداری که هزینه جابجایی چرخ و فلک بزرگ را بپردازد، پیدا نشد. سرانجام در 11 مه 1906 (18 ماه پس از بسته شدن نمایشگاه) اولین چرخ و فلک جهان با دینامیت تخریب شد تا ضایعات آن فروخته شود. البته انجام این کار الزامی بود زیرا نمایشگاه طی قراردادی با شهرداری سنت لوئیس مجبور به «مرمت پارک جنگلی» بود.
در سال 2007، یک بررسی مغناطیسی با استفاده از یک مغناطیس سنج نشان داد که یک جسم بلند، فولادی یا آهنی (که فرض می‌شود محور است) در زیر یک خیابان اصلی در فاصله 200 فوتی (61 متری) جایی که چرخ تخریب شده، مدفون شده است.
